ATATÜRK’ÜN ALİ RIZA EFENDİ TARAFI AİLESİ

ATATÜRK’ÜN ALİ RIZA EFENDİ TARAFI AİLESİ

Selanikli “Sofuzadeler” ve “Nakıbzadeler” ve “Kapucuzadeler” ailesinin soyu, Yavuz Sultan selim’in nedimi Hafız Hasan Can’a dayanmakta, Hasan Can’ın ahfadından Emir Sofu olarak bilinen Hocazade Hacı Mehmet Esat Efendi’nin neslinden gelmektedir. Sofuzadeler ailesinin “Sofuzadeler” adını bu zattan aldığı anlaşılıyor. Nakıbzadeler ailesinin “Nakıbzade” adını almalarına sebebi ise , Hoca Saadetinler ailesinden birden çok müderris, kadı, müftü ve şeyhülislam’ın olması, Selanik’te Kadı, Molla, müftü, nakıb ve nakıbüleşraflık kaymakamlığı yapmış olmalarıdır. Ailenin bir kısmı Selanik’e yerleşmiştir.

Atatürk’ün hazırladığı mevcut şecerede ailesinin en dip dedesi olarak gösterilen Molla Hasan, Osmanlı arşivi belgelerinde daha önce de belirttiğimiz gibi “Hacı Sofu”, “Şeyh Hasan”, “Şeyh Hacı Hasan” adıyla geçmektedir aynı zamanda da Selanik Mevlevihanesi Postnişinidir.

Selanik Mevlevihanesi postnişini Şeyh Hasan Efendi, Selanik Mevlevihanesi postnişinlerinin mensubu bulunduğu köklü ve nüfuzlu ailenin belgelerde adı geçen ilk ismidir. Osmanlı arşivinde Selanik Kalesi haricinde Ekmekçizade Ahmet Paşa tarafından inşa edilen Mevlevihane postnişinliğinin Şeyh Hasan’a tevcihiyle ilgili (İE. EV.7- 787-H.1079 B 08/ M.12 Aralık 1668 tarihli) kayıtlar yer alıyor. (Selanik Mevlevihanesi, Ekmekçioğlu Ahmet Paşa tarafından Osmanlı döneminde 1617 yılında kurulmuştur .)

Nüfus ve temettuat defterlerindeki kayıtlar bu görüşümüzü desteklemekte, mevcut şeceredeki “Molla Hasan” adını işaret etmekte ve Selanik Mevlevihanesi Postnişini Şeyh Hasan Efendi olduğunu doğrulamaktadır.

Dolayısıyla daha önce de belirttiğimiz gibi, Atatürk’ün Süleyman Sırrı ile hazırladığı belirtilen şecerede adı geçen Molla Hasan ile bizim Osmanlı Arşivinde tespit ettiğimiz Selanik Mevlevihanesi Postnişini Şeyh Hasan Efendi’ye atıf yapılmış olduğu anlaşılıyor.

Ancak, tarihi kayıtlarda yer alan bilgilerden mevcut şecere yer alan Hacı Sofu’nun da ailede kendisinden önceki yıllarda yaşamış bir başka “Hacı Sofu”nun muhtemelen ailenin en dip dedeleri olan Hasan Can Çelebi’nin adını taşımış olduğu anlaşılıyor.

Selanik Mevlevihanesi postnişini Şeyh Hasan’ın, başta nüfus defterleri ve diğer tarihi belgelerdeki kayıtlara göre “Abdullah ve Ahmet” adındaki iki oğlunun mensup bulunduğu aile/sülale; “aileyi yakından tanıyanların söyledikleri gibi”  arşiv belgelerinde de  “Sofuzadeler” olarak kayıtlıdır.

Hacı Sofu’nun(Molla Hasan) oğlu Ahmet’ten olma torunu Ali Ağa’nın neslinden gelenler, Mustafa Kemâl Atatürk’ün kuzeni olan Süleyman Sırrı ailesinin devam ettiği koldur. “Sofuzâdeler Ailesi” olarak biliniyor.

Şeyh Hasan Efendi’nin oğlu meşayıhtan Şeyh Hacı Ahmet Efendi’nin neslinden gelenlere “Sofuzadeler” deniliyor. Ancak kayıtlarda ve halk arasında bu aileye, “Mevlevişeyhizadeler” ya da “Şeyhzadeler” de denilmektedir.

Şeyh Hasan Efendi’nin oğullarından Meşayıhtan Şeyh Ahmet Efendi’nin (1690?-1799/1800) 6 oğlu var; Hacı Sofu oğlu Ali Efendi (1799-?), Seyyit Mehmet Sadık Efendi, Şeyh Yakup Efendi, Şeyh Mehmet Ali Efendi, Şeyh İbrahim Ethem Efendi, Şeyh Hacı Ali Rıza Efendi.

Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi’nin ailesi de Şeyh Hasan Efendi’nin torunu Koca Kasım Paşa Camii İmamı Halveti Şeyhi Hacı Ali Rıza Efendi’den gelmektedir